Als de gemeente Den Haag niet snel maatregelen neemt om de lucht bij de Veerkades schoner te maken stapt Milieudefensie naar de rechter. Het gaat de milieuvereniging daarbij om de hoeveelheid fijn stof in de lucht, PM10. Ze baseert zich op de metingen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het RIVM publiceert de cijfers dagelijks op de website van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit, waar iedereen kan kijken hoe het met zijn eigen frisse lucht gesteld is. Wat is er aan de hand in Den Haag?

Deken van fijn stof
Fijn stof is een verzamelnaam voor vaste luchtverontreinigingen, de aanduiding PM10 slaat op de grootte van de deeltjes: kleiner dan tien micrometer. Hieronder valt onder andere roet uit houtkachels en dieselmotoren, vaste verontreinigingen uit industriële schoorstenen, maar ook saharazand, pollen en zeezout. Vanaf 2005 geldt een nieuwe Europese norm voor de hoeveelheid PM10 in de lucht. Er mag nog slechts 40 µg/m3 fijn stof in de lucht zitten gemiddeld over een jaar, en maximaal 50 µg/m3 gemiddeld op een dag. Op maximaal 35 dagen per jaar mag het daggemiddelde worden overschreden.

Ronald Albers van het RIVM: "De luchtvervuiling ligt als een deken over Nederland. We importeren vervuiling uit het buitenland maar exporteren het ook weer. Op drukkere plekken zijn er pieken in de vervuiling, vooral bij de grote steden en bij snelwegen." Op de Veerkade werd in 2004 op tachtig dagen de norm overschreden, hoewel die toen nog niet wettelijk van kracht was. Dit jaar is het ook al enkele keren voorgekomen. Albers: "De Veerkade ligt vlak bij een drukke weg. De vervuiling is daar duidelijk hoger dan op regionale punten." Overigens wordt op andere plekken in het land ook de norm overschreden, maar niet zo vaak als in Den Haag.

Voor de gezondheid van mensen vormt fijn stof één van de belangrijkste risico's van luchtvervuiling. Het gezondheidseffect treedt op bij alle concentraties, zegt Albers. Het is aannemelijk dat de chemische component, dus het roet, een belangrijke rol speelt in de risico's voor de gezondheid. Jaarlijks overlijden volgens het RIVM enkele duizenden mensen vroegtijdig (enkele weken of maanden eerder) aan aandoeningen gerelateerd aan fijn stof. Reden genoeg dus om maatregelen te nemen. Albers zou het zelfs willen omdraaien: "Het is al heel lang bekend dat we in Nederland problemen krijgen om de norm te halen. Als we de norm willen halen moeten we meer doen."

Roetfilter
Eén van de maatregelen die dit jaar zijn ingegaan is de Euro4 norm. Daarbij mag de uitstoot van fijn stof van een dieselmotor niet meer dan 25 milligram per kilometer zijn. In 2010 wordt die norm aangescherpt tot 2.5 milligram per kilometer. Roet (voornamelijk koolstof) is verreweg de grootste component van fijn stof in uitlaatgassen van diesels. Om de norm te halen installeren veel autofabrikanten nu al een roetfilter op hun dieselauto’s. Vanaf 1 juni zijn deze roetfilters ook fiscaal aantrekkelijk: wie dan een diesel met filter koopt betaalt €600 minder BPM.

De meest toegepaste roetfilter is de zogenaamde wall flow filter, die een honingraatstructuur heeft vergelijkbaar met een katalysator voor de auto. Het uitlaatgas stroomt door kanaaltjes die deels aan de ene kant, deels aan de andere kant afgesloten zijn, waardoor alle vaste deeltjes worden tegengehouden. Om verstopping te voorkomen moet de temperatuur van het filter af en toe worden verhoogd waarbij de roetdeeltjes verbranden tot kooldioxide. Bij een goede werking wordt de roet-uitstoot van de dieselmotor met tachtig tot negentig procent verminderd.

Driekwart van het fijn stof in Nederland komt uit het buitenland. Heeft het voor Nederland dan nog zin om maatregelen te nemen? Albers: "Eénderde van het PM10 komt van het verkeer, voornamelijk van dieselmotoren in bussen, vrachtwagens en auto's. Het heeft dus wel degelijk zin om daar iets aan te doen, maar dan wel in heel Europa. Stel dat we alle diesels in Europa van de weg konden halen, dan zouden we de norm halen."

Het (geredigeerde) artikel is gepubliceerd in Chemisch2Weekblad no. 8, 23 april 2005