“Nee, het is niet makkelijk maar het is heel belangrijk en er is heel veel mogelijk.” Sjaak Griffioen, Innovation & Sustainability Director bij DSM Resins en Functional Materials staat volledig achter de ambitie om in 2025 alle zogeheten Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) uit eindproducten te weren. “We willen deze stoffen gewoon niet meer.”
De ambitie is vorig jaar uitgesproken door DSM Resins and Functional Materials (vaak afgekort als DRF), een van de business-onderdelen van DSM. Griffioen legt uit waarom: “Voor onze business zijn gezondheid, milieu en duurzaamheid en circulariteit heel belangrijk. Wij maken bijvoorbeeld al lang geen harsen meer voor kwastverven met oplosmiddel, zoals de traditionele verf met terpentine. Al dat soort producten zijn vervangen door watergedragen coatings, poedercoatings en UV-uithardende coatings. Die zijn veel milieuvriendelijker.”
Volgens Griffioen loopt dit programma om schadelijke stoffen uit te faseren al zeker 25 jaar. “Daarom is er ook al veel gebeurd, maar nog niet alles. Nu hebben we daar een duidelijk eindpunt voor gemarkeerd.”

Zorgwekkende stoffen
DSM Resins and Functional Materials ontwikkelt grondstoffen voor coatings. Coatings is een verzamelnaam voor alles wat een laagje of omhulsel vormt. Dat kan verf zijn, maar ook lijm, inkt, een laagje op verpakkingsmateriaal of zelfs een beschermlaagje om zaden heen. Omdat de toepassingen zo divers zijn, gaat het bij coatings ook om zeer diverse chemie. Een hars of resin is meestal de basis. Dat is een polymeer dat na het aanbrengen van de coating uithardt. Soms verdampt daarbij het oplosmiddel, soms vindt er een chemische reactie plaats met de verharder of door UV-licht of hitte.
De hars is meestal niet schadelijk. Dit in tegenstelling tot de oplosmiddelen, verharders of andere toevoegingen aan de coatings. Een deel van die stoffen staan op een lijst met ongewenste chemicaliën. In Nederland is dat de lijst Zeer Zorgwekkende Stoffen, op te vragen bij het RIVM, internationaal gaat het daarbij om Chemicals of Very High Concern. De Nederlandse lijst is uitgebreider.
DSM Resins and Functional Materials heeft nu de ambitie om in 2025 geen enkele 'Chemical of Very High Concern' meer in een eindproduct te hebben. Het gaat hierbij om de internationale lijst, opgesteld door REACH. Daarop staan stoffen die een reeks aan ongewenste eigenschappen hebben: carcinogeen of mutageen, toxisch, schadelijk voor de voortplanting, ze hopen zich op in het milieu of worden niet afgebroken. Volgens Griffioen is er nog geen wetgeving die deze stoffen verbiedt en alle producten voldoen aan de norm. “Wij doen dit uit eigen initiatief omdat we een verschil willen maken. We verwachten wel dat de regelgeving gaat veranderen en lopen daar alvast op vooruit.
We streven ernaar om dit op termijn ook te doen met de grondstoffen die gebruikt worden tijdens het productieproces, maar die komen niet in het eindproduct bij de consument terecht dus dat is niet ons primaire doel,” zegt Griffioen. “Dat is ook niet direct nodig, want wij hebben al uitgebreide veiligheidsprocedures voor collega’s die met deze stoffen werken. Ons primaire doel is dat gebruikers, bijvoorbeeld de schilder of tapijtlegger, niet met deze stoffen in aanraking komen.”

Uitleggen aan de klant
Omdat DRF al lang bezig is met het uitfaseren van deze stoffen, is er veel kennis over de technologie en chemie erachter. Een voorbeeld is de vervanging van het oplosmiddel NMP (N-methyl-pyrrolidon). Dat is een heel goed oplosmiddel om watergedragen coatings te maken, maar staat op de lijst, legt Griffioen uit. “Het is een grondstof die we niet meer willen gebruiken. We werken al met verschillende methodes om die grondstof te vervangen. Daarbij hebben we ons hele productieproces aangepast, we gebruiken een totaal andere techniek. De fabrieken hoefden niet te worden omgebouwd maar we moesten wel de opschaling opnieuw doen.” Met de implementatie van dit proces faseert DSM de grondstof NMP in juli van dit jaar uit.
Vaak is het vinden van een nieuwe component of techniek niet eens het grootste probleem, zegt Griffioen. De uitdaging zit vaak in het uitleggen van de veranderingen aan de klant. “Dit is niet alleen een taak van R&D, maar ook van business en sales. Zij verkopen de nieuwe producten aan de klant. Het gaat zelden om een directe drop-in, een product dat exact hetzelfde is als het oude. Verf is niet simpel mengen en roeren, onze klanten maken hun eigen formulering. Zij voegen hun eigen ingrediënten toe aan de hars. Die hebben allemaal interactie met elkaar. We werken dus altijd samen met klanten om ervoor te zorgen dat zij onze nieuwe producten kunnen gebruiken en daarmee een duurzamer eindproduct kunnen aanbieden aan consumenten en groot-verbruikers.”
“Die samenwerking vraagt veel aandacht,” zegt Griffioen. “Er is veel begrip voor onze ambitie, maar het product moet wel aan de eisen van onze klanten voldoen. Ons doel is om een beter, milieuvriendelijker product aan te bieden dan er nu op de markt verkrijgbaar is. We kunnen bijvoorbeeld naar wens van de klant een eigenschap verbeteren zoals een betere hardheid of krasvastheid.” De prijs van de nieuwe producten moet concurrerend zijn, zegt Griffioen. “Ook dat is maatwerk.“

Een beetje tempo
Als DRF al zo lang aan het uitfaseren van deze stoffen werkt, waarom is het dan nog niet klaar? “Dat ligt voor een deel aan het vertrouwen dat klanten hebben in oude, vertrouwde producten. Mensen zijn gewend aan de eigenschappen, ze willen graag dat een buitenverf vijftien jaar houdt. Daarom hebben wij nu ook een deadline gesteld, in 2025 zitten er geen stoffen met de classificatie ZZS meer in onze coatings. Daar zijn wij uniek in.”
En hoe weten we of dat gelukt is, niet alleen in Nederland maar wereldwijd? “Je mag me bellen over vijf jaar,” lacht Griffioen. Serieuzer: “Wij zijn heel transparant over wat we doen. Ook in China bijvoorbeeld gaat de transitie nu heel snel. Vijf jaar geleden gingen mensen daar weken ergens anders wonen nadat ze hun huis hadden geschilderd vanwege de stank. Nu willen ze helemaal niets meer ruiken. De curve is daar veel steiler.”

Dit artikel werd gepubliceerd in Chemie Magazine, april 2020.

KADER
Nieuwe veilige crosslinker
Onlangs presenteerde DSM Resins and Functional materials een nieuw product voor coatings waarbij de stof aziridine, die op de lijst van Chemicals of High Concern staat, is vervangen door een duurzaam alternatief.
NeoAddTM PAX is een zogeheten crosslinker, een stof die ervoor zorgt dat de polymeerketens van de hars aan elkaar geknoopt worden zodat een harde coating ontstaat. Aziridine is geschikt als crosslinker voor een watergedragen acryl- of urethaancoating of - lijm voor uiteenlopende toepassingen in de industrie, op gebouwen of als inkt of coating op verpakkingen. Aziridine zorgt voor een snel uithardende coating met heel goede eigenschappen bijvoorbeeld in krasvastheid, vochtbestendigheid en hechting. Alternatieven die niet op de 'zwarte lijst' staan zijn er wel, maar die zijn bijvoorbeeld langzamer of je hebt er veel meer van nodig.
NeoAddTM PAX bestaat uit een aziridine-molecuul dat aan een korte polymeerketen is gekoppeld. Daardoor is het niet meer toxisch, maar als crosslinker werkt het net zo goed als vrij aziridine. “Daar gaan we vanuit,” zegt Sjaak Griffioen. “Het is een heel nieuw product. Maar we hebben goede reacties van klanten. Dit is een mooi voorbeeld van onze strategie voor het uitfaseren van Chemicals of High Concern.”


KADER
De ambities van DSM
DSM noemt zichzelf een “Nutrition, Health and Sustainable Living” bedrijf. Daarvoor koos het bedrijf vijf van de zogeheten Sustainable Development Goals (SDG's) die de VN heeft geformuleerd. De diverse businesses bepalen hun eigen strategie om deze doelen te bereiken. Vorig jaar verklaarde DSM Resins and Functional materials dat ze “de intentie heeft om een van de meest milieuvriendelijke producenten te worden binnen de coatings-industrie en een marktleidende leverancier van duurzame oplossingen.”
Deze ambitie is uitgewerkt in een aantal concrete stappen. Enkele daarvan zijn:
-In 2030 wordt 30% minder broeikasgas uitgestoten, onder andere door gebruik van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen.
- In 2030 is ten minste 30% van de grondstoffen biobased of gerecycled.
- In 2025 worden geen producten meer verkocht waarin Chemicals of High Concern zitten.
- In 2022 wordt er geen afval meer gestort.