Het zal je maar gebeuren. Je haalt een lading uien op die naar Engeland moeten. Bij het begin van de Kanaaltunnel wordt je aangehouden. Je wagen wordt doorzocht en ze vinden kilo's cannabis tussen je lading. Je zit op Frans grondgebied dus je belandt in een Franse politiecel. Een betonnen hok zonder eten of slaapplaats. Een tolk is er niet. Je mag niet naar huis bellen. Je hebt geen idee wat er verder gaat gebeuren.

Het overkwam een chauffeur van een Nederlands transportbedrijf onlangs. Het is de jongste zaak van advocaat Han Vallenduuk. Hij staat regelmatig chauffeurs bij die in het buitenland worden opgepakt en verdacht van een misdrijf. Dan gaat het meestal om drugssmokkel. 'De lijn Marokko-Nederland is berucht om vervoer van cannabis. Verder worden veel drugs van Nederland naar andere landen geëxporteerd. Engeland is het belangrijkste doel.' Dat betekent dus dat alle vervoerders die wel eens op Engeland of naar het zuiden rijden vroeg of laat te maken zullen krijgen met drugs in hun lading. Op dit moment zitten ruim twintig Nederlanders in Frankrijk vast, zo'n vijf in Engeland en nog zo'n zeven verspreid over andere Europese landen.
'Het was altijd zo dat kwetsbare bedrijven het slachtoffer waren,' zegt Vallenduuk. 'Bijvoorbeeld een gehuurde vrachtauto met een niet bestaand BV'tje en een chauffeur die in een chauffeurscafé was opgepikt. Maar ik zie nu een trend dat bendes het steeds meer gemunt hebben op grote gerenommeerde vervoersbedrijven. Dat is verontrustend.'

Goed opletten
Voor de chauffeurs is het extra vervelend. Met de veranderende logistiek en de strenge rij- en rusttijden zijn zij er in de regel niet bij wanneer de wagen wordt geladen. Bovendien is het verboden om de lading open te maken wanneer je het niet vertrouwt. Maar door goed op te letten kun je een heleboel ellende voorkomen, zegt Vallenduuk. 'Als er een veel te hoge prijs wordt betaald voor het vervoeren van een doodgewone vracht dan klopt er iets niet. Het is ook niet logisch dat je een vracht sinaasappelen naar Spanje moet vervoeren. Controleer in al deze gevallen extra goed de opdrachtgever, de lading, de papieren en de bestemming.' De werkgever mag verwacht worden dat hij al deze zaken ook goed controleert. Ondanks alle voorzorgen lopen alle chauffeurs de kans om ooit slachtoffer te worden van een smokkelbende en opgepakt buiten Nederland. Daarbij komt het risico van uitlevering. Het uitleveringsverdrag is een afspraak tussen landen (in dit geval van de EU) waarin staat dat aan een land kan worden gevraagd een persoon over te leveren aan een ander land als hij in dat land wordt verdacht van strafbare feiten. Nederland heeft zo bijvoorbeeld Klaas-Jan Bolt uitgeleverd aan Frankrijk omdat hij werd verdacht van drugssmokkel in dat land. Hij is onlangs tot vijf jaar veroordeeld ondanks dat Vallenduuk gelooft in zijn onschuld.
Frankrijk is het vervelendste land om opgepakt te worden. 'Engeland is relatief beschaafd,' vindt Vallenduuk. Daar krijgen mensen een goede behandeling, een eerlijk proces en vrijspraak als ze onschuldig zijn. Frankrijk is een drama, aldus de advocaat. 'Ik weet zeker dat in zo'n tweederde van de gevallen de chauffeur echt niet wist wat in zijn wagen zat. Toch is vrijspraak in Frankrijk zeldzaam. De Franse justitie zoekt alle mogelijke zaken bij elkaar om de schuld te bewijzen.'

Schokkende verhalen
De verhalen van chauffeurs die in Frankrijk zijn opgepakt en veroordeeld zijn schokkend. Bijna allemaal zijn ze in betonnen hokken zonder matras, dekens en eten vastgehouden voor verhoor. Het taalprobleem is groot, je kunt niet alleen niet met politie of justitie praten maar ook later niet met je mede-gedetineerden. Het is lastig een tolk te krijgen en als je iets in je beste Engels probeert te zeggen wordt je verkeerd begrepen en wordt het tegen je gebruikt. 'Zeg daarom in Frankrijk helemaal niets totdat je een tolk hebt,' adviseert Vallenduuk. Voor de chauffeurs die schuldig worden bevonden of in eindeloos voorarrest zitten begint de ellende dan pas goed in Frankrijk. Met meerderen in een te kleine cel is geen uitzondering. Het eten is slecht en het is er zo vervuild dat er ongedierte rondkruipt. Klaas-Jan Bolt vertelt in zijn brieven en dagboeken dat hij meerdere keren op het punt heeft gestaan zelfmoord te plegen (zie kader). Hij vertelt over de zelfmoord van een medegevangene. In de gevangenis van Gradignan waar hij vastzit is dat al nummer 22 in ruim twee jaar. De zaak van Bolt is de meest opvallende en schrijnende zaak die Vallenduuk heeft meegemaakt, zegt hij. Vooral vanwege het lange voorarrest van drie jaar en de uitlevering van het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) aan een land dat zijn gevangenen zo slecht behandelt. Bolt zelf heeft er uiteraard geen goed woord voor over. Hij schrijft in zijn dagboeken: 'Is de Nederlandse regering nou zo blind? Om hun eigen onderdanen uit te zetten naar een land die helemaal niks geeft om de rechten vaneen mens? (...) Ik kan er een boek over schrijven. Alleen al over hoe je hier wordt behandeld. (...) Geachte OM. Bedankt voor deze beschadiging voor de rest van mijn leven. Als! ik nog wel wil leven na deze oneerlijke behandeling. Die door dit land en u, ons is aangedaan en daarmee bedoel ik ook mijn of nog een paar gezinnen die helemaal naar de verdommenis zijn geholpen door mensenhanden en menselijk verstand. ' De Nederlandse rechter die moest beslissen tegen over de overlevering van Bolt is gebonden aan Europese afspraken. 'Als je tegen hem zegt: ik heb dat niet gedaan en het zelfs onderbouwt, zal het antwoord zijn: 'Dat moet u maar tegen de Franse rechter vertellen',' zegt Vallenduuk.

Wat te doen?
Zowel het thuisfront als de verdachte chauffeur kunnen heel weinig doen na de arrestatie. Vallenduuk adviseert: 'Het thuisfront moet zo snel mogelijk de beste advocaat zoeken van het land waar de chauffeur vast zit. Huur ook een privédetective. Dat alles om zo snel mogelijk zo veel mogelijk ontlastend bewijs te verzamelen. Verder moet je aangifte doen bij de Nederlandse politie. Dat is lastig, meestal wordt dat geweigerd. Kampeer desnoods voor de deur totdat je aangifte is gedaan,' aldus de advocaat.
Dit is allemaal erg duur, geeft Vallenduuk toe. 'Verkoop maar vast je wagen of sluit een extra hypotheek af. Vergeet niet dat de gevangenschap ook erg duur is, alleen al door gebrek aan inkomsten. Ik ken veel gezinnen die hun huis al hebben moeten verkopen.'
Vallenduuk wil aandacht voor deze zaken blijven vragen, ook bij de politiek. Hij heeft al contact met Kamerleden over deze problemen. Het Europese arrestatiebevel zou herzien moeten worden, vindt hij. Ook de brancheorganisaties zouden hulp kunnen vragen bijvoorbeeld bij de Nederlandse justitie om meer te doen voor de chauffeurs in het buitenland.

Gepubliceerd in Trucks no. 9 - september 2008