Een van de meest gebruikte surfactanten in celbiologie is octylfenolethoxylaat, beter bekend als Triton X-100. Het is onmisbaar bijvoorbeeld voor cel lysis (het breken van het membraan) om eitwitten of DNA te extraheren, maar ook als ingrediënt in sommige vaccins en als virus-inactiverende stof voor bijvoorbeeld plasma. Toch is er ongerustheid over de veiligheid van deze stof. In Europa staat deze bekend als 'substance of very high concern' omdat onlangs is aangetoond dat een van de afbraakproducten, octylfenol, een hormoonverstorende werking heeft op de flora en fauna in het afvalwater, zoals vissen. De stof zelf is slechts 'irriterend'. Het grotere broertje nonylfenolethoxylaat zorgt trouwens voor vergelijkbare ophef. Deze wordt veel gebruikt voor de fabricage van kleding in landen als China. Ook het afbraakproduct hiervan, nonylfenol, werkt hormoonverstorend. Begin 2018 deden zowel de EU als de VS deze stof in de ban, voor zover dat nog niet het geval was.
BioProcess International, een online tijdschrift voor bioprocessing, publiceerde onlangs een e-boekje met onderzoek naar milieuvriendelijke alternatieven voor Triton X-100. Zo wordt polysorbaat 80 (Tween 80) wel gebruikt, maar dit is een veel groter molecuul dan Triton X-100 en daarom niet zomaar in te zetten als vervanger. Bayer heeft nu onderzoek gedaan naar N-methylglucamides. Deze stoffen zijn goede surfactants volgens het onderzoek, en de afbraakproducten zijn vetzuur, glucamine en glucose. Die zijn niet schadelijk voor het milieu. Genentech onderzocht alkylglucosides en alcohol ethoxylaten, beide veel gebruikt in cosmetica en ook gebaseerd op suikers. Tot slot presenteert Biogen het zwitterionische molecuul lauryldimethylamine-N-oxide. Het E-book "Inactivation of Enveloped Viruses" is gratis te downloaden van de website bioprocessintl.com.

Dit artikel is gepubliceerd in Labtechnology #1, 2019 (C2W)