Begin 2017 (her)publiceerde Foodwatch dat 52 van de 120 producten die ze liet testen verontreinigingen bevatten. Het gaat om twee verschillende groepen stoffen, MOSH (Mineral Oil Saturated Hydrocarbons) die schadelijk kunnen zijn voor de lever en MOAH (Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons) waarvan een deel mutageen en carcinogeen is. Maar het is onduidelijk hoeveel we binnenkrijgen van MOSH/MOAH en of dat kwaad kan.

Cacaobonen
Voor MOSH is dat risico laag, concludeerde het RIVM afgelopen jaar na bestuderen van de literatuur en innameberekeningen. Toxicoloog Bianca van de Ven, auteur van het rapport, legt uit: "Voor MOSH blijkt dat onze inname via alle voedingsmiddelen samen zo’n honderd keer lager is dan de zogeheten geen-effect dosis. Daarbij ondervinden ratten geen gezondheidsschade. Daarover maken we ons dus niet zoveel zorgen. Alleen heel specifieke toepassingen, zoals gebruik als losmiddel voor broodjes of glansmiddel op rijst, hebben geleid tot zorgelijk hoge gehaltes aan deze stoffen, maar deze middelen worden steeds minder toegepast.”
MOAH is een ander verhaal. Sommige verbindingen in deze groep zijn mutageen en carcinogeen. Het gaat dan met name om laag- of ongealkyleerde verbindingen die minimaal drie aromatische ringen bevatten. "De blootstelling aan deze schadelijke MOAH moet zo laag mogelijk zijn," zegt Van de Ven.
Uit studies bleek dat in cacaobonen veel MOAH zitten. Die kwamen waarschijnlijk uit zogenoemde 'batching oils' die gebruikt worden op jute van zakken waarin bonen vervoerd worden. Dit zijn vaak ongezuiverde oliën. Uit chemische analyse blijkt dat deze oliën ook redelijk wat 3- en zelfs 4-rings MOAH bevatten. "Doordat deze verontreiniging nu bekend is en niet meer gebruikt mag worden, komt die steeds minder voor.”

Niet altijd schadelijk
Afgezien van dit soort specifieke voorbeelden hoeven we ons niet altijd zorgen te maken, zegt Van de Ven. De schadelijke MOAH zitten niet in alle bronnen vanwaaruit MOAH in voedsel terechtkomen. "De meeste minerale oliën die in contact komen met voedsel worden geraffineerd, waarna ze niet meer carcinogeen zijn. Daarbij worden ze bijvoorbeeld gehydrogeneerd, waardoor aromatische verbindingen omgezet worden naar verzadigde cyclische verbindingen. De aromatische componenten die daarna nog over zijn, bestaan voornamelijk uit MOAH die niet meer mutageen zijn. Daarna vindt ook nog verdere opzuivering plaats."
"Ten tweede zijn aromatische verbindingen die in minerale oliën zitten voornamelijk gealkyleerd en daardoor lang niet zo schadelijk als de niet-gealkyleerde aromatische verbindingen die vooral bij pyrolyse ontstaan. Ongealkyleerde MOAH kunnen via pyrolyse wel weer in smeeroliën ontstaan als deze heel heet worden. Via machines die in de voedselbereiding gebruikt worden kunnen ze ook in voedsel terecht komen. Echter, de Europese voedselautoriteit houdt de aanwezigheid van PAKs (PolyAromatische Koolwaterstoffen) in voedsel goed in de gaten. PAKs ontstaan ook bij bijvoorbeeld bakken of grillen van voedsel en waarschijnlijk krijg je daardoor veel meer van deze PAKs binnen dan via de aanwezigheid van minerale oliën in voedsel."

Lastige analyse
Van de Ven pleit voor het belang van zoeken naar de bron van de MOAH-verontreiniging, naast de analyse van voedsel. "Is de bron een geraffineerde olie, dan is de kans klein dat er mutageen carcinogene stoffen in zitten, ondanks dat je MOAH meet. Is de bron ongeraffineerde olie, zoals in het voorbeeld van de cacoabonen uit jute zakken, dan is het verstandig om die verontreiniging terug te dringen." RIVM brengt komend jaar een nieuw rapport uit met een analyse van mogelijke bronnen en een aanbeveling voor de risicoanalyse daarvan.

Dit artikel is gepubliceerd in C2W2, 2019.

Lees ook:"Nieuwe belangstelling voor minerale olie in voeding", Update Chromatografie, Bijlage bij C2W18, 2017.