Microplastics hebben een slechte naam. De meeste mensen denken daarbij aan de bolletjes plastic in bijvoorbeeld scrubs, die via het doucheputje in het afvalwater en soms in de zee belanden. Wat veel mensen niet weten is dat deze microbeads al zo goed als verdwenen zijn, vertelt Ronald van Welie, directeur van de Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV). “Alle grote bedrijven hebben deze vervangen door natuurlijke deeltjes zoals pitten, silica of andere natuurlijke verbindingen. Meer dan 97% is uitgefaseerd.”

Zuiver water
Maar er zitten meer stoffen in cosmetica die 'microplastics' genoemd worden. Wat dat precies zijn is een kwestie van definitie, maar het gaat bijvoorbeeld om stoffen als polyethyleen en nylon. Overigens zijn er ook natuurlijke ingrediënten die onder de definitie kunnen vallen zoals bijenwas of jojoba-olie. Er moet voorop gesteld worden dat vloeibare microplastics niet bestaan. Het zijn de kleine vaste deeltjes in veelal vloeibare grondstoffen die mogelijk een probleem vormen. En omdat ze drijven worden ze niet altijd door waterzuiveringsinstallaties eruit gefilterd.
Sommige van deze verbindingen kunnen mogelijk schadelijk zijn voor flora en fauna. Ook al is de schadelijkheid nog niet aangetoond, spreekt het voor zich dat de stoffen waar zorg voor bestaat worden vervangen. De industrie streeft naar het ideaal om microplastics met een niet-natuurlijke herkomst in producten die je afspoelt, te vervangen door alternatieven. Deze producten belanden in het doucheputje, dus daar zal de meeste milieuwinst te behalen zijn. Verder is de industrie op zoek naar alternatieven voor microplastics in leave on producten, de producten die je niet afspoelt. Door de manier waarop leave on producten worden gebruikt, komt het merendeel van deze producten niet in het waterige milieu terecht.

Voortschrijdend inzicht
Dat is het gevolg van voortschrijdend inzicht, zegt van Welie. “Deze stoffen zijn 100% veilig voor de mens en werden ooit als superieur ingrediënt gekozen. Door onderzoek en innovatie zijn nu alternatieven beschikbaar. Een ander voorbeeld van innovatie zie je bij haarkleuring. Daarvoor gebruikte men vroeger natuurlijke kleurstoffen. Door ontwikkelingen in de chemie ontstonden er veel betere en veelzijdiger haarkleurproducten. Nu is de trend weer omgekeerd naar natuurlijke producten. Op prestatie gebied zijn de natuurlijke haarkleurproducten niet gelijk aan de huidige haarkleurproducten maar er wordt de consument nu een keus aangeboden. Dit kon door ontwikkelingen in de wetenschap. De microplastics als ingrediënt maken nu eigenlijk eenzelfde soort ontwikkeling door.”

Onderzoek nodig
De meeste cosmeticabedrijven doen onderzoek naar het vervangen van microplastics door natuurlijke stoffen. Maar dat is niet altijd makkelijk, vertelt Ana Lee lid van de Technische Commissie van de NCV. “Het vervangen van microbeads is minder complex, dan het vervangen van de overige microplastics. Microbeads kun je vergelijken met een baksteen van een huis, je kunt een steen weghalen zonder dat je hele huis instort. Andere microplastics zijn eerder vergelijkbaar met het cement tussen bakstenen: als je dat weghaalt stort het hele huis in. Microplastics zijn veelzijdig in hun karaktereigenschappen. Ze kunnen net als cement regen en zon doorstaan. Vervang je het cement (microplastic) met iets anders in je formule, dan stort het huis in, omdat de vervanging als het ware niet meer regenbestendig is.”
Er is dus veel meer onderzoek nodig om die te vervangen en de producten zullen niet altijd hetzelfde zijn, zegt Lee. “De textuur of smeerbaarheid wordt minder of het product wordt duurder. Sommige producten zullen niet meer aan de verwachting die de consument heeft van haar aankoop kunnen voldoen. En soms is het effect van de impact op het milieu door het vervangen van een ingrediënt maar heel klein.”

Duurzaamheidsstrategie
“Cosmeticabedrijven hebben een duurzaamheidsstrategie die verder gaat dan alleen microplastics,” zegt Van Welie. “Daarbij gaat het om onder meer CO2-uitstoot, grondstoffen, het productieproces en verpakkingen. Dat doen we ook in Europees verband. Als industrie streven we naar een circulaire economie. Lijstjes met verdachte stoffen zijn niet de oplossing. Wij kijken naar de vorm waarin de stof in de producten zit, of het in het milieu kan belanden en of het daar schade kan aanrichten. De producten zijn veilig voor mensen, daar is geen discussie over. Maar wij willen ook het milieu beschermen, daar gaat het om.”

Dit artikel is geschreven in opdracht van Nederlandse Cosmetica Vereniging en is geredigeerd door de NCV en gepubliceerd op hun website.